- Francisco de Peñalosa
-
Francisco de Peñalosa
Francisco de Peñalosa (c.1470 - 1 de abril de 1528), sacerdote y compositor español del Renacimiento.
Contenido
Biografía
Se conocen muy pocos datos acerca de su vida. Nació en Talavera de la Reina alrededor de 1470, aunque algunos investigadores creen que nació entre 1464 y 1468. Se desconoce donde adquirió sus estudios musicales y sacerdotales.
El 11 de mayo de 1498 fue nombrado capellán y cantor de la capilla del rey Fernando el Católico, puesto que ocupó hasta la muerte del rey en 1516. Su salario fue aumentado en mayo de 1501 a 30.000 maravedíes, siendo el sueldo más alto pagado a un cantor de la capilla real. A partir de 1511 fue también maestro de música del infante y nieto de los Reyes Católicos, Fernando I de Habsburgo.
En 1506 fue nombrado canónigo de la Catedral de Sevilla por petición real. Sin embargo, dicho nombramiento fue impugnado y pasaron varios años hasta que el litigio fue saldado a su favor. A partir de entonces compaginó su puesto en la capilla real con el de la catedral sevillana.
Por un documento fechado el 4 de noviembre de 1517 se sabe que Peñalosa se trasladó a Roma para ocupar un puesto en el coro de la capilla del papa León X. El 30 de agosto de 1518 permutó con su amigo Diego de Muros(más tarde obispo de Oviedo) el puesto de canónigo en Sevilla por un arcedianato en Carmona. Tras la muerte del papa en 1521 se trasladó de nuevo a Sevilla recuperando la canonjía en la catedral. El 1 de abril de 1528 murió en Sevilla siendo enterrado en la nave de San Pablo de la catedral sevillana.
Su obra
Peñalosa fue uno de los compositores españoles más famosos de la generación anterior a Cristóbal de Morales. Es además el compositor del que se han conservado un mayor número de composiciones de todos los de su época. Se conservan de él 6 misas completas, 2 incompletas, una de ellas ferial, unos 25 motetes, 3 lamentaciones, 7 Magníficat, 5 himnos y 11 composiciones seculares con texto en castellano.
A continuación se detallan las obras conservadas de Francisco de Peñalosa. Los códigos de la columna de "Fuentes musicales" se especifican más abajo. Los de la columna de "Grabaciones" se especifican en la sección de "Discografía".
Nº Obra Voces Forma musical Fuentes musicales Grabaciones Comentarios Obras seculares 1 Alegraos, males esquivos 3 villancico CMP 2 A tierras agenas 3 villancico CMP CMU, BIN 3 De mi dicha no se spera 3 villancico CMP 4 El triste que nunca os vio 3 villancico CMP GIS, BIN, EGB, RON 5 Lo que mucho se desea 2 villancico CMP 6 Los braços traygo cansados 3 villancico BAR LCT, LTB 7 Niña, erguideme los ojos 3 villancico CMP 8 Por las sierras de Madrid 6 canción CMP GIS, BIN, REY, CMM, GOT, HES, SEM, KSH, CIB Ensalada en la que se cantan a la vez cuatro refranes tradicionales de diferentes canciones y una frase final en latín. 9 Pues vivo en perder la vida 3 villancico CMP 10 Que dolor mas me doliera 3 villancico CMP 11 Tú que vienes de camino 3 canción CMP Incompleta. Obras religiosas Motetes 12 Unica est columba mea 3 motete TZ2 PCA 13 Nigra sum sed formosa 3 motete TZ2 PCA, SON 14 Adoro te, Domine Iesu Christe 3 motete TZ2 PCA, VEL 15 Ne reminiscaris, Domine 3 motete TZ2 PCA, COL, GOT 16 Sancta Maria, succurre miseris 3 motete TZ2 PCA, GOT 17 Pater noster qui es in caelis 4 motete TZ2, TOL PCA, CMM, FIG 18 Emendemus in melius 4 motete TZ2, TOL PCA, PEÑ 19 Sancta mater, istud agas 4 motete TZ2, TOL, SEV, BAR, GUA TOR, PCA, COL, REN, CAB, HIL, PEÑ, CSY En la fuente BAR se atribuye erróneamente a Josquin Des Pres 20 Ave, verum corpus natum 4 motete TZ2 PCA, COL, PEÑ 21 O decus virgineum 4 motete TZ2 FIG 22 Inter vestibulum ac altare 4 motete TZ2, TOL PCA, VEL, HIL, PEÑ 23 O domina sanctissima 4 motete TZ2, TOL PCA, REN, MAJ, FIG 24 Precor te, Domine 4 motete TZ2, BAR, TOL PCA, COL, GOT 25 Deus, qui manus tuas 4 motete TZ2 PCA, PEÑ 26 Domine Iesu Christe qui neminem 4 motete TZ2 PCA 27 O domine, secundum actum meum 4 motete TZ2 PCA 28 In passione positus Iesus 4 motete TZ2, COI PCA 29 Ave, vera caro Christi 4 motete TZ2, CML PCA, COL, CMM, PEÑ 30 Ave, vere sanguis dommi 4 motete TZ2, COI, CML PCA, PEÑ 31 Ave, regina caelorum 4 motete TZ2 PCA, COL, REN 32 Tribularer, si nescirem 4 motete BAR, TOL PCA 33 Memorare, piissima opprobria 4 motete BAR, TOL, COI, SC1, SEV, T23, C32 Autoría dudosa. Las fuentes SC1, SEV y T23 se lo atribuyen a Pedro de Escobar y la fuente TOL se lo atribuye a Peñalosa. 34 Versa est in luctum 4 motete TOL PCA, ORL, PEÑ 35 O bone Iesu, illumina 4 motete BAR, CMS, ORF, COI, T23, C32, C48, C53, VEN, CML MUN, SCH, CPE Autoría dudosa. La fuente BAR se lo atribuye a "Penyalosa", la CMS a Juan de Anchieta, la T23 a Antonio de Ribera y la VEN a Loyset Compère 36 Transeunte Domino Iesu 5 motete TZ2 PCA 37 Domine Jesu Christe qui hora diei 4 motete CMS, SEV, T23, TZ5, VAL, COI, C32, CML COL, CPE, VIA Autoría dudosa. Las fuentes CMS y SEV se lo atribuyen a Juan de Anchieta y la fuente TZ5 a Peñalosa. Magnificat 38 Magnificat primi toni 4 Magnificat TZ2, COI, CML 39 Magnificat tertii toni 4 Magnificat TZ2 40 Magnificat quarti toni I 4 Magnificat TZ2 HIL 41 Magnificat quarti toni II 4 Magnificat TZ2 42 Magnificat sexti toni 4 Magnificat TZ2 43 Magnificat octavi toni I 4 Magnificat TZ2 44 Magnificat octavi toni II 4 Magnificat TZ2 Lamentaciones 45 Aleph: Quomodo obscuratum est 4 lamentación T23 46 Aleph: quomodo obtexit caligine 4 lamentación T23 47 Et factum est postquam 4 lamentación T23 Himnos 48 Sanctorum meritis 4 himno T23 49 Iste confessor (O lux beata trinitas) 4 himno T23 50 Quae te vicit clementia (2a estrofa de: Jesu nostra redemptio) 4 himno T23 CMM 51 Sacris solemniis 4 himno T23 WES 52 Gloria laus et honor 4 himno TZ5 Misas y partes de la misa 53 Misa Ave María peregrina 4 misa T23 WES Es la única de las misas de Peñalosa compuesta sobre temas gregorianos. 54 Misa El ojo 4 misa T23, COI PEÑ 55 Misa Nunca fue pena mayor 4 misa T23 BIN, CMM, WES, CAP Compuesta sobre la melodía de la obra del mismo nombre que se halla en el Cancionero de Palacio debida a Juan de Urrede. 56 Misa Por la mar 4 misa T23 57 Misa L'homme armé 4 misa T23 ORL (Credo) 58 Misa Adieu mes amours 4 misa T23 59 Kyrie, Sanctus, Agnus Dei 4 misa TZ5 Misa ferial incompleta 60 Gloria, Credo 4 misa T23 Misa incompleta 61 Kyrie 3 Kyrie ORF 62 Kyrie 4 Kyrie TZ5 63 Kyrie in feriis 4 Kyrie TZ5 Autoría dudosa. Atribuido a Diego Montes o a Peñalosa Otras obras de autoría dudosa o atribuidas erróneamente -- Sicut cervus 2 tractus TZ5 En la fuente TZ5 se atribuye a Peñalosa pero en realidad es parte de una misa de difuntos compuesta por Johannes Ockeghem -- Qui expansis TZ5 -- Qui prophetice TZ5 -- Christus Dominus factus est TZ5 Estas obras se encuentran en las siguientes fuentes:
Manuscritos:
- BAR - Barcelona, Biblioteca de Catalunya, Ms 454 (Cancionero de Barcelona) (E-Bbc 454)
- ORF - Barcelona, Orfeó Catalá, ms. 5 (E-Boc 5)
- COI - Coimbra, Biblioteca Geral da Universidade, MS M.12 (P-Cug M.12)
- C32 - Coimbra, Biblioteca Geral da Universidade, MS M.32 (P-Cug M.32)
- C48 - Coimbra, Biblioteca Geral da Universidade, MS M.48 (P-Cug M.48)
- C53 - Coimbra, Biblioteca Geral da Universidade, MS M.53 (P-Cug M.53)
- GUA - Guatemala, Archivo de música de la Catedral, Ms. 4 (GCA-Gc4)
- CML - Lisboa, Biblioteca Nacional Colecçāo Dr. Ivo Cruz, MS 60 (Cancionero de Lisboa) (P-Ln Res C.I.C. 60)
- CMP - Madrid, Biblioteca Real, MS II - 1335 (Cancionero de Palacio) (E-Mp 1335)
- CMS - Segovia, Catedral, Archivo Capitular, s.s. (Cancionero de Segovia) (E-SE s.s)
- SEV - Sevilla, Catedral Metropolitana, Biblioteca Capitular y Colombina, Ms. 5-V-20 (E-Sc 5-V-20)
- SC1 - Sevilla, Catedral Metropolitana, Biblioteca Capitular y Colombina, Ms. 1 (E-Sc 1)
- TZ2 - Tarazona, Archivo Capitular de la Catedral, ms. 2 (E-TZ 2)
- T23 - Tarazona, Archivo Capitular de la Catedral, ms. 2/3 (E-TZ 2/3)
- TZ5 - Tarazona, Archivo Capitular de la Catedral, ms. 5 (E-TZ 5)
- TOL - Toledo, Biblioteca Capitular de la Catedral Metropolitana, MS B. 21 (E-Tc 21)
- VAL - Valladolid, Catedral Metropolitana, Archivo de Música MS 5 (E-Vp 5)
Libros impresos:
- VEN - 1519 - Motetti de la corona. Libro tertio. Venecia, O. Petrucci
Discografía
- 1955 - [CMU] Music of the Renaissance. Collegium Musicum, Krefeld. Robert Haas. Vox Pl 8120 (LP).
- ???? - [GIS] La música en la Corte de los Reyes Católicos. Ars Musicae de Barcelona, Coro Alleluia. Enrique Gispert. MEC 1001
- 1976 - [MUN] The Art of the Netherlands. Early Music Consort of London. David Munrow.
- 1981 - [BIN] Peñalosa: Missa Nunca fue pena mayor, Chansons / Cabezón: Tiento du 5º ton, Pange Lingua. Ensemble Gilles Binchois. Auvidis Disque AV 4952 (LP)
- 1987 - [REY] Ramillete de Cantigas, Villancicos, Ensaladas, Romances, Glosas, Tonos e otros Entretenimientos. Grupo Sema. Pepe Rey. Discos Oblicuos DO 0003.
- 1987 - [TOR] Polifonia Sacra nel Rinascimiento spagnolo. Corale Universitaria di Torino. Dario Tabia. Bongiovanni GB 1905-1975
- 1989 - [HIL] Sacred and Secular Music from six centuries. The Hilliard Ensemble. Hyperion Helios CDH 55148.
- 1991 - [PCA] Peñalosa: Complete Motets. Pro Cantione Antiqua. Bruno Turner. Hyperion 66574.
- 1991 - [HIE] Spanish and Mexican Renaissance Vocal Music. Music in the Age of Columbus / Music in the New World. The Hilliard Ensemble. Virgin Edition 61394 (2 CD).
- 1991 - [HES] El Cancionero de Palacio, 1474-1516. Música en la corte de los Reyes Católicos. Hespèrion XX. Jordi Savall. Astrée (Naïve) ES 9943.
- 1992 - [WES] Francisco de Peñalosa: Missae Ave Maria peregrina, Nunca fue pena mayor. Westminster Cathedral Choir. James O'Donnell. Hyperion 66629.
- 1992 - [SEM] Por las sierras de Madrid. Grupo Sema. Pepe Rey. SGAE.
- 1993 - [GOT] The Voice in the Garden. Spanish Songs and Motets, 1480-1550. Gothic Voices. Christopher Page. Hyperion 66653.
- 1994 - [REN] Ave Maris Stella. Music to the Blessed Virgin from Seville Cathedral (c.1470-1550). Orchestra of the Renaissance. Richard Cheetham. Almaviva 0115.
- 1995 - [MAJ] Grand Tour: Music from 16th and 17th century Italy, Spain, and Germany. His Majestys Sagbutts and Cornetts. Hyperion CDA66847.
- 1996 - [EGB] Sola m'ire. Cancionero de Palacio. Ensemble Gilles Binchois. Dominique Vellard. Virgin Veritas 45359.
- 1997 - [CMM] Court and Cathedral. The two worlds of Francisco de Peñalosa. Concentus Musicus Minnesota. Arthur Maud. Meridian 84406.
- 1998 - [LCT] Roncevaux: "Échos d'une bataille". Évocation musicale de la "Chanson de Roland". Ensemble "Lachrimae Consort", Ensemble vocal "La Trulla de Bozes". Philippe Foulon. Mandala MAN 4953.
- 1998 - [RON] Sephardic Journey. Spain and the Spanish Jews. La Rondinella. Dorian DOR 93 171.
- 1998 - [VEL] Pedro de Escobar: Requiem. Ensemble Gilles Binchois. Dominique Vellard. Virgin Veritas 45328.
- 1999 - [LTB] Roncevaux: Échos d'une Bataille. Ensemble Lachrimae Consort. Ensemble Vocal La Trulla de Bozes
- 2000 - [CAP] Nunca fue pena mayor. Música Religiosa en torno al Papa Alejandro VI. Capella de Ministrers y Cor de la Generalitat Valenciana. Carles Magraner. Auvidis Ibèrica (Naïve) AVI 8026.
- 2000 - [CAB] Anchieta: Missa Sine Nomine / Salve Regina. Capilla Peñaflorida, Ministriles de Marsias. Josep Cabré. Naxos 8.555772.
- 2000 - [KSH] Fire-Water. The Spirit of Renaissance Spain. King' Singers. The Harp Consort. Andrew Lawrence-King
- 2000 - [VIA] Música Sacra en la época de Carlos V. Capilla Prícipe de Viana. Àngel Recasens. Clara Vox - Àudiovisuals 5.1734
- 2002 - [ORL] The Toledo Summit. Early 16th c. Spanish and Flemish Songs and Motets. Orlando Consort. Harmonia Mundi USA 907328.
- 2002 - [SON] Song of Songs. The Song Company. Ronald Peelman. Celestial Harmonies 13199.
- 2004 - [COL] Peñalosa: Un Libro de Horas de Isabel La Católica. Odhecaton. Paolo Da Col. Bongiovanni 5623.
- 2004 - [FIG] Escobar: Missa in Granada, 1520. Ensemble Cantus Figuratus. Dominique Vellard. Christophorus 77263.
- 2004 - [SCH] Música litúrgica en tiempos de Isabel la Católica. Schola Gregoriana Hispana, Coral "Ciudad de granada", Ensemble "La Danserye", Coro "Manuel de Falla" de la Universidad de Granada. Universidad de Granada. AMB-04004-CD
- 2005 - [CPE] Juan de Anchieta: Missa Rex Virginum - Motecta. Capilla Peñaflorida. Josep Cabré. K 617
- 2006 - [CIB] La Spagna. Felipe I El Hermoso. Mecenas de la música europea. Camerata Iberia. Juan Carlos de Mulder. Open Music BS 059 CD
- 2006 - [PEÑ] Francisco de Peñalosa: Missa El Ojo - Motetten. Peñalosa-Ensemble. Organum Classics Ogm 261081
- 2008 - [CSY] Stella del nostro mar. Past and present reflections of the Marian inspiration. Cantica Symphonia. Glossa 31905.
Referencias y bibliografía
- Historia de la música española. Vol 2. Desde el Ars Nova hasta 1600. Samuel Rubio. Alianza Editorial. Madrid. 1983
- Francisco de Peñalosa: Collected Works. Ed. J.M. Hardie. Ottawa, 1994
- Francisco de Peñalosa opera omnia. Dionisio Preciado. Madrid, 1986–91
Enlaces externos
- Artículo Peñalosa [Penyalosa], Francisco de de Tess Knighton en: Grove Music Online. (en inglés - Se requiere subscripción)
- Youtube: http://www.youtube.com/watch?v=q4fZVyZ0Z6M
- http://saulbgroen.nl/pdf/r5.pdf
Categorías: Compositores del Renacimiento de España | Naturales de la provincia de Toledo | Nacidos en 1470 | Fallecidos en 1528 | Sacerdotes católicos de España | Polifonistas
Wikimedia foundation. 2010.