Toki pona

Toki pona
Toki pona
toki pona
Hablantes varias docenas en America del norte, España, Francia y Rusia
Familia Lengua construida
Estatus oficial
Oficial en Ningún país
Regulado por Página oficial de Toki Pona
Códigos
ISO 639-1 ninguno
ISO 639-2 {{{iso2}}}
ISO 639-3
{{{mapa}}}
Extensión del Toki pona
Mapa de Europa en toki pona.

El toki pona es una lengua artificial diseñada por Sonja Elen Kisa. Se publicó por primera vez en Internet a mediados de 2001.

Se trata de una lengua minimalista que se centra en lo que Kisa cree que son «las cosas buenas de la vida». Fue diseñado para expresar el máximo de significados con un esfuerzo mínimo. Consta de 14 fonemas y de 125 vocablos. No pretendía ser una lengua auxiliar internacional, sino -como afirma la autora- un yoga para la mente vertebrado en torno a la filosofía taoísta.

Filosóficamente, la lengua fue ideada para moldear la manera de pensar de sus usuarios, de acuerdo con la hipótesis de Sapir-Whorf, y de alguna manera hace pensar en la neolengua que aparece en "1984" de Orwell, aunque las intenciones son diametralmente opuestas.

Contenido

Fonología

El toki pona está fonéticamente casi reducido a la mínima expresión. Recuerda al japonés pero carece de pares sorda/sonora, geminaciones, diptongos, vocales largas y palatalizaciones.

Sílabas permitidas
a e i o u
ja je (2) jo ju
ka ke ki ko ku
la le li lo lu
ma me mi mo mu
na ne ni no nu
pa pe pi po pu
sa se si so su
ta te to tu
wa we wi (3)
(+n)(4)
(1): La u puede ser o no labializada. Sólo las sílabas de inicio de palabra pueden empezar por vocal.
(2): La j corresponde con la [j] de la AFI. "ji" y "ti" pasan a "si".
(3): "wo" y "wu" pasan a "o" y "u".
(4): La n de final de sílaba no puede preceder a una nasal (m o n) en la misma palabra. Seguida de p o k puede mutar a bilabial o velar, aunque no queda reflejado en la escritura.

Todas las palabras son llanas (se acentúa la segunda sílaba), excepto las monosílabas. En toki pona no se usan tildes.

Sintaxis

La lengua tiene una estructura del tipo sujeto-verbo-objeto.

Algunas característica básicas:

  • la palabra li suele separar sujeto de predicado
  • la palabra e precede el objeto directo
  • los objetos directos preceden a los sintagmas preposicionales
  • la palabra la separa locuciones adverbiales del resto de la frase.

Todo eso y otras características quedan reflejadas en la estructura de las frases en la forma Backus-Naur (BNF):

            <oración> ::= [<sintagma-adverbial> "la"] <sujeto> "li" <predicado>
 <sintagma-adverbial> ::= <sintagma-nominal> 
             <sujeto> ::= <sintagma-nominal> | <sujeto-compuesto>
          <predicado> ::= <sintagma-verbal> | <predicado-compuesto>
   <sujeto-compuesto> ::= <sujeto>  "en" <sujeto>
<predicado-compuesto> ::= <predicado> "li" <predicado>
   <sintagma-nominal> ::= <nombre> <adjetivo>* 
    <sintagma-verbal> ::= <verbo> <adverbio>* <complemento-directo>*
<complemento-directo> ::= "e" <sintagma-nominal>

Nombres

En toki pona, el uso de los nombres propios puede hacerse de 3 maneras:

  1. Anteponiendo jan (persona) y ma (tierra) al nombre de la persona o país, escritos en mayúscula y con su grafía
  2. También con jan y ma, pero tokiponizándolos. Es decir, adaptando su grafía a la de toki pona. Esto se hace convirtiendo los sonidos de la siguiente forma:
B -> P
C1,F,G, QU -> K
R -> L
C2, Z -> S

Y siguiendo la norma de formación de sílabas:

    1. consonante + vocal + n optativa
    2. la consonante no es necesaria si es primera sílaba

Así, tenemos que Cuba sería ma Kupa; Europa, ma Elopa; Ecuador, ma Ekato; España, ma Epanja; etc. ([1])

1 La C de CA, CO, CU 2 La C de CE, CI

  1. otra forma es usando el nombre propio ya tokiponizado en oraciones que se refieren al nombre propio en si como en este ejemplo:

nimi mi li Kolin ("mi nombre es Colin")


Adjetivos

El núcleo de un sintagma nominal precede al resto del sintagma: la palabra modificada va antes que los modificadores.

El orden en que los modificadores operan es el contrario al usado en el Lojban: jan pona lukin ("persona"+"bien"+"mirar") se interpreta como ((jan pona) lukin), es decir "amigo que mira" ("amigo" se traduce como "persona buena"). Para cambiar ese orden se usa la partícula pi (equivalente a "de"). Así, jan pi pona lukin se interpreta como (jan (pona lukin)), es decir "persona guapa" ("guapo" se traduce como "que se ve bien", cf. "good-looking").

Los demostrativos, numerales y pronombres posesivos van detrás de los demás modificadores.


Verbos

Algunos verbos, como tawa ("ir"), que en castellano rigen preposición, no toman e antes de sus complementos.

Los verbos, a diferencia del español, o del inglés, no se rigen por tiempo. Por ejemplo, moku ("comer") en una oración podría significar:

mi moku "yo como" "yo comí" "yo comeré"

No hay verbo "ser/estar", ya que un sustantivo más un adjetivo pueden traducirse como:

mi pona "soy bueno"

También, si uno une un verbo y un pronombre, o un sustantivo, puede tomar diferentes significados, ya que las palabras en Toki Pona tienen varios significados:

mi moku "yo como" ó "yo soy comida"

ma Kupa pona "Cuba buena", pero ma Kupa li pona "Cuba es buena"

Ahora, ¿qué es li? Es una partícula utilizada para separar el verbo del sujeto, cuando éste no es mi "yo" ó sina "tú", y también es usado para separar el sujeto del predicado.

Vocabulario

Origen de las 120 palabras básicas del toki pona, utilizando datos de la página web oficial (leyenda y más información pinchando en la imagen).
números toki pona
0 ala
1 wan
2 tu
3 tu wan
4 tu tu
5 luka
6 luka wan
7 luka tu
8 luka tu wan
9 luka tu tu
10 luka luka

El repertorio de 122 palabras fue diseñado según los principios de una vida simple sin las complicaciones de la civilización moderna, algunas palabras aunque no se usan mucho como leko ("ladrillo"), o que no aparecen en el listado oficial y no han sido remplazadas kan ("con") y pata ("hermano o hermana") siguen siendo parte de la lista de 122 palabras.

Etimológicamente proceden del inglés, del tok pisin, del finés, del georgiano, del holandés, del francés acadiano, del esperanto, del croata y del chino (tanto mandarín como cantonés).

Algunas palabras tienen sinónimos obsoletos porque fueron cambiadas para evitar confusiones. Por ejemplo, ona ("él, ella, ello") se decía iki hasta que se cambió para evitar confundirlo con ike ("malo").


Colores

Al igual que en algunas lenguas naturales, el toki pona carece una palabra que sirva para designar el verde como un color distinto del azul y el amarillo, esto se resuelve mezclando los colores por ejemplo verde sería: "jello laso" (jello)amarillo + (laso)azul, la mezcla de los colores amarillo y azul nos da verde.

Números

El toki pona sólo tiene palabras para "uno" (wan), "dos" (tu) y "muchos" (mute). Pese a que la autora lo desaconseja, en el uso general se utiliza ala ("no") como "cero" y luka ("mano, brazo") como "cinco".

Literatura

La literatura en toki pona actualmente se limita a algunos proverbios, fragmentos de textos religiosos traducidos, algo de poesía y unos pocos relatos cortos y ensayos.

En la actualidad hay unos 200 hablantes,[1] la mayoría de los cuales viven en norteamérica.

Durante el Congreso Internacional de esperanto celebrado en Sarajevo en agosto de 2007, se celebró una sesión especial dedicada al Toki Pona en la que participaron 12 hablantes de la misma.

Se creó una Wikipedia en Toki Pona en 2004, pero fue cerrada en diciembre de 2008.

Muestra de texto en toki pona: El Padre nuestro

Esta muestra refleja una versión antigua de la lengua.

mama pi mi mute

mama pi mi mute o,
sina lon sewi kon.
nimi sina o sewi en pona.
ma sina o kama.
jan o pali e wile sina en lon sewi kon en lon ma.
sina o pana lon tenpo suno ni e moku tawa mi.
o weka e pali ike mi, sama la mi weka e pali ike pi jan ante.
o pana ala e wile ike tawa mi.
o awen e mi weka tan ike.
ni li nasin.

Puede oírse la pronunciación aquí.

ma tomo Pape (La Torre de Babel)
Traducido por Pije

jan ali li kepeken e toki sama.
jan li kama tan nasin pi kama suno li kama tawa ma Sinale li awen lon ni.
jan li toki e ni: "o kama! mi mute o pali e kiwen.
o seli e ona."
jan mute li toki e ni:
"o kama! mi mute o pali e tomo mute e tomo palisa suli.
sewi pi tomo palisa li lon sewi kon.
nimi pi mi mute o kama suli!
mi wile ala e ni: mi mute li lon ma ante mute."
jan sewi Jawe li kama anpa li lukin e ma tomo e tomo palisa.
jan sewi Jawe li toki e ni:
"jan li lon ma wan li kepeken e toki sama li pali e tomo palisa.
tenpo ni la ona li ken pali e ijo ike mute.
mi wile tawa anpa li wile pakala e toki pi jan mute ni.
mi wile e ni: jan li sona ala e toki pi jan ante."
jan sewi Jawe li kama e ni: jan li lon ma mute li ken ala pali e tomo.
nimi pi ma tomo ni li Pape tan ni: jan sewi Jawe li pakala e toki pi jan ali.
jan sewi Jawe li tawa e jan tawa ma mute tan ma tomo Pape.

wan taso (Soledad -literalmente: uno solo-)
Poesía oscura adolescente

ijo li moku e mi.
mi wile pakala.
pimeja li tawa insa kon mi.
jan ala li ken sona e pilin ike mi.
toki musi o, sina jan pona mi wan taso.
telo pimeja ni li telo loje mi, li ale mi.
tenpo ale la pimeja li lon.


Referencias

Enlaces externos


Wikimedia foundation. 2010.

Игры ⚽ Поможем решить контрольную работу

Mira otros diccionarios:

  • Toki Pona — Projektautor Sonja Elen Kisa Jahr der Veröffentlichung 2001 Sprecher über 100 Linguistische Klassifikation Konstruierte Sprache Plansprache Toki P …   Deutsch Wikipedia

  • Toki Pona — Infobox Language name=Toki Pona caption=Symbol creator=Sonja Elen Kisa date=2001 setting=testing principles of minimalism, the Sapir Whorf hypothesis and pidgins speakers=at least three fluent, [http://bknight0.myweb.uga.edu/toki/lesson/lesson1.ht… …   Wikipedia

  • Toki pona — Les parties du corps en toki pona. La carte de l Europe en toki pona …   Wikipédia en Français

  • Toki pona — Токипона Самоназвание: toki pona Создан: Соня Элен Киса Общее число носителей: до 30 бегло, несколько сотен на приемлемом уровне Языковые коды …   Википедия

  • Toki Pona — Токипона Самоназвание: toki pona Создан: Соня Элен Киса Общее число носителей: до 30 бегло, несколько сотен на приемлемом уровне Языковые коды …   Википедия

  • Toki pona — El Toki Pona es una lengua artificial diseñada por Sonja Elen Kisa. Se publicó por primera vez en Internet a mediados del 2001. Se trata de una lengua minimalista que se centra en lo que Kisa cree que son las cosas buenas de la vida. Fue diseñado …   Enciclopedia Universal

  • Toki Pona — noun A constructed language designed by …   Wiktionary

  • Tōki — Toki ist der japanische Name des Nipponibis das Wort sprechen in der Pidgin Sprache Toki Pona ein Computerspiel: Toki (Computerspiel) der Name eines Geparden, der von Tierfilmer Simon King per Handaufzucht aufgezogen wurde ein japanisches Lehen:… …   Deutsch Wikipedia

  • Toki — ist der japanische Name des Nipponibis das Wort „sprechen“ in der Pidgin Sprache Toki Pona ein Computerspiel: Toki (Computerspiel) der Name eines Geparden, der von Tierfilmer Simon King per Handaufzucht aufgezogen wurde ein japanisches Lehen:… …   Deutsch Wikipedia

  • Toki IO — Le Toki IO[1] est une langue construite inventée en 2006 par Daniel Macouin. Inspiré du toki pona, le Toki IO a pour objectif de pousser à l extrême la minimalisation du langage (alphabet et vocabulaire encore plus restreints) tout en augmentant… …   Wikipédia en Français

Compartir el artículo y extractos

Link directo
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”